Heb ik altijd een verwijzing nodig voor de dermatoloog?

Ja, voor vergoeding vanuit de basisverzekering heb je een verwijzing van de huisarts nodig. Sommige praktijken bieden wel consulten zonder verwijzing aan, maar deze moet je zelf betalen.

Hoe lang duurt het voordat ik bij een dermatoloog terecht kan?

De wachttijd varieert per praktijk en regio, maar gemiddeld is dit 4-8 weken. Bij spoedeisende klachten kun je vaak sneller terecht.

Worden alle huidaandoeningen vergoed?

Medische huidaandoeningen worden vergoed vanuit de basisverzekering (met eigen risico). Cosmetische behandelingen worden niet vergoed.

Eczeem: oorzaken, symptomen, behandeling & dermatoloog hulp

Inleiding: Wat is eczeem precies?

Eczeem, ook wel dermatitis genoemd, is een verzamelnaam voor verschillende huidaandoeningen die worden gekenmerkt door ontsteking, roodheid, jeuk en droogheid van de huid. Het is een van de meest voorkomende huidproblemen: naar schatting heeft 15-20% van de kinderen en 2-10% van de volwassenen in Nederland en België op enig moment last van eczeem.

Hoewel eczeem niet besmettelijk is en geen directe bedreiging vormt voor je gezondheid, kan het een enorme impact hebben op je kwaliteit van leven. De constante jeuk, de zichtbare huidafwijkingen en de slaapproblemen die ermee gepaard gaan, kunnen zowel fysiek als emotioneel uitputtend zijn.

In dit uitgebreide artikel bespreken we alles wat je moet weten over eczeem: de verschillende vormen, oorzaken, symptomen, behandelmogelijkheden en wanneer je professionele hulp moet zoeken. Wil je direct een specialist spreken? Zoek een dermatoloog in jouw regio voor persoonlijk advies.

Verschillende vormen van eczeem

Eczeem is geen eenduidige aandoening. Er bestaan verschillende vormen, elk met eigen kenmerken en oorzaken.

Atopisch eczeem (constitutioneel eczeem)

Dit is de meest voorkomende vorm van eczeem en heeft een genetische component. Atopisch eczeem maakt deel uit van de zogenaamde atopische triade, samen met hooikoorts en astma. Mensen met atopisch eczeem hebben vaak een of meer familieleden met dezelfde aandoeningen.

Kenmerken:

Begint meestal in de kindertijd (vaak voor het 5e levensjaar)
Droge, schilferige huid met intense jeuk
Komt in golven: periodes van opvlamming en rust
Typische locaties: elleboogplooien, knieholtes, gezicht, nek, handen

Contacteczeem

Contacteczeem ontstaat door direct contact met een irriterende stof of allergeen. Er zijn twee vormen:

Irritatief contacteczeem:

Veroorzaakt door irriterende stoffen (zeep, schoonmaakmiddelen, water)
Iedereen kan het krijgen bij voldoende blootstelling
Vaak beroepsgerelateerd (kappers, schoonmakers, verpleegkundigen)

Allergisch contacteczeem:

Allergische reactie op specifieke stoffen
Veelvoorkomende allergenen: nikkel, parfum, latex, bepaalde planten
Reactie treedt pas op na eerder contact (sensibilisatie)

Seborroïsch eczeem

Deze vorm treft gebieden met veel talgklieren:

Hoofdhuid (roos is een milde vorm)
Gezicht (wenkbrauwen, neusvleugels, oren)
Borst en rug

Het wordt geassocieerd met een gist (Malassezia) die van nature op de huid leeft.

Nummuliar eczeem (discoïd eczeem)

Kenmerkende ronde of ovale plekken
Vaak op armen en benen
Kan erg jeuken en nat worden
Oorzaak vaak onbekend, kan samenhangen met droge huid

Dyshidrotisch eczeem (pompholyx)

Kleine blaasjes op handpalmen, vingers en voetzolen
Intense jeuk en branderig gevoel
Kan gepaard gaan met zweten
Vaak chronisch en recidiverend

Stasis-eczeem (stase-dermatitis)

Komt voor bij mensen met slechte bloedsomloop in de benen
Vooral rond de enkels
Geassocieerd met spataderen en chronisch veneuze insufficiëntie
Huid kan bruin verkleuren en verdikken

Oorzaken en risicofactoren

De exacte oorzaak van eczeem, met name atopisch eczeem, is complex en nog niet volledig begrepen. Wetenschappers geloven dat het een samenspel is van genetische, immunologische en omgevingsfactoren.

Genetische factoren

Huidbarrière-defect: Een belangrijke ontdekking is de rol van filaggrine, een eiwit dat essentieel is voor een gezonde huidbarrière. Mutaties in het filaggrine-gen komen voor bij 20-30% van de mensen met atopisch eczeem. Dit leidt tot:

Verminderde vochtvasthoudendheid van de huid
Verhoogde doorlaatbaarheid voor allergenen en irriterende stoffen
Gemakkelijkere infecties

Familiegeschiedenis:

Als beide ouders eczeem hebben, heeft een kind 80% kans om het te ontwikkelen
Als één ouder eczeem heeft, is de kans ongeveer 60%
Eczeem komt vaak voor in combinatie met astma en hooikoorts in families

Immunologische factoren

Bij eczeem is het immuunsysteem overactief:

Verhoogde productie van IgE-antilichamen
Overmatige reactie op allergenen en irriterende stoffen
Chronische laaggradige ontsteking in de huid

Triggers en verergerende factoren

Hoewel eczeem een onderliggende aanleg heeft, kunnen bepaalde factoren opvlammingen uitlokken:

Omgevingsfactoren:

Droge lucht (vooral in de winter met centrale verwarming)
Extreme temperaturen (hitte of kou)
Zweten
Luchtvervuiling

Huidirritatie:

Wol en synthetische stoffen
Zeep en detergenten
Parfums en conserveermiddelen in huidproducten
Langdurig contact met water

Allergenen:

Huisstofmijt
Huisdieren (met name katten)
Pollen
Schimmels
Voedselallergenen (vooral bij jonge kinderen)

Psychologische factoren:

Stress
Slaapgebrek
Emotionele spanning

Infecties:

Bacteriële infecties (vooral Staphylococcus aureus)
Virale infecties (verkoudheid kan eczeem verergeren)

Symptomen herkennen

De symptomen van eczeem kunnen variëren afhankelijk van de vorm, de leeftijd en de ernst van de aandoening.

Algemene symptomen

Jeuk (pruritus): Dit is het meest kenmerkende symptoom. De jeuk kan:

Mild tot zeer intens zijn
Erger worden 's nachts
Leiden tot een jeuk-krab-cyclus die de huid verder beschadigt
Slaapproblemen veroorzaken

Droge huid:

Ruwe, schilferige textuur
Gespannen gevoel
Fijne scheurtjes in de huid

Roodheid en ontsteking:

Roodheid (bij lichtere huidtinten)
Donkerder verkleuring (bij donkerdere huidtinten)
Warmte en zwelling

Huidveranderingen:

Blaasjes die kunnen gaan lekken
Korstvorming na lekken
Verdikking van de huid (lichenificatie) door chronisch krabben
Pigmentveranderingen

Symptomen per leeftijd

Baby's (0-2 jaar):

Vooral op wangen, hoofdhuid en buitenkant van armen en benen
Natte, korstende plekken
Vaak in combinatie met koemelkallergie

Kinderen (2-12 jaar):

Elleboogplooien en knieholtes
Nek en polsen
Droge, schilferige patches
Verdikking van de huid door krabben

Tieners en volwassenen:

Handen (zeer vaak)
Oogleden en lippen
Elleboogplooien en knieholtes
Kan chronischer en hardnekkiger zijn

Wanneer is er sprake van een infectie?

Eczeem vergroot het risico op huidinfecties. Let op deze waarschuwingssignalen:

Plotselinge verergering
Pus of geel vocht
Korstjes (honinggeel van kleur)
Koorts
Pijnlijke, gezwollen huid
Rode strepen vanaf de aangetaste plek

Bij vermoeden van een infectie is het belangrijk om snel een dermatoloog te raadplegen.

De diagnose stellen

De diagnose eczeem wordt meestal gesteld op basis van het klinische beeld en de ziektegeschiedenis. Een dermatoloog of huisarts kan dit vaak al bij visuele inspectie vaststellen.

Het diagnostisch proces

Anamnese (gesprek):

Wanneer begonnen de klachten?
Waar zitten de klachten precies?
Zijn er bekende triggers?
Komt eczeem, astma of hooikoorts voor in de familie?
Welke producten gebruik je voor huidverzorging?
Wat is je beroep?

Lichamelijk onderzoek:

Inspectie van alle aangetaste huidgebieden
Beoordeling van de ernst
Uitsluiten van andere huidaandoeningen

Aanvullend onderzoek

Plakproeven (patch testing): Bij vermoeden van allergisch contacteczeem worden kleine hoeveelheden verdachte stoffen op de rug geplakt. Na 48 en 96 uur wordt de reactie beoordeeld.

Bloedonderzoek:

IgE-bepaling (vaak verhoogd bij atopisch eczeem)
Specifieke allergietesten
Uitsluiten van andere aandoeningen

Huidbiopsie: Zelden nodig, maar kan helpen bij onduidelijke gevallen of om andere aandoeningen uit te sluiten.

Lees meer over wat je kunt verwachten bij een dermatoloog voor informatie over het consult.

Behandelmogelijkheden

De behandeling van eczeem is gericht op het verminderen van symptomen, het voorkomen van opvlammingen en het herstellen van de huidbarrière. Een combinatie van aanpakken werkt meestal het beste.

Basisbehandeling: Verzachtende middelen (emolliënten)

Dit vormt de hoeksteen van elke eczeembehandeling:

Waarom zo belangrijk?

Herstellen de huidbarrière
Houden vocht vast in de huid
Verminderen jeuk en irritatie
Kunnen medicijngebruik verminderen

Hoe te gebruiken:

Minimaal 2x per dag aanbrengen
Direct na het douchen (op vochtige huid)
Ruim smeren, niet wrijven
Blijven gebruiken ook als de huid er goed uitziet

Soorten:

Crèmes (voor dagelijks gebruik)
Zalven (vetter, voor zeer droge huid of 's nachts)
Lotions (voor behaarde gebieden)
Badolie (voor in bad of douche)

Ontstekingsremmende behandeling

Corticosteroïden (kortison):

Dit zijn de meest voorgeschreven middelen bij eczeem:

Verkrijgbaar in verschillende sterktes (klasse I-IV)
Verminderen snel ontsteking en jeuk
Keuze afhankelijk van locatie en ernst

Veelvoorkomende misverstanden: Veel mensen zijn bang voor corticosteroïden, maar bij correct gebruik zijn ze veilig:

Gebruik de juiste sterkte voor de juiste plek
Volg de instructies van je arts
Bouw af zoals voorgeschreven
Bijwerkingen treden vooral op bij langdurig verkeerd gebruik

Calcineurineremmers (tacrolimus, pimecrolimus):

Niet-steroïdale ontstekingsremmers
Geschikt voor gevoelige gebieden (gezicht, huidplooien)
Geen huidverdunning als bijwerking
Eerste keuze voor langdurig onderhoud

Systemische behandeling

Voor ernstig eczeem dat niet reageert op lokale behandeling:

Orale medicatie:

Antihistaminica: vooral voor jeuk en slaap
Orale corticosteroïden: korte kuren bij ernstige opvlammingen
Immunosuppressiva: ciclosporine, azathioprine, methotrexaat

Biologicals:

Dupilumab: injecties die specifiek ontstekingseiwitten blokkeren
Zeer effectief bij matig tot ernstig atopisch eczeem
Minder bijwerkingen dan klassieke immunosuppressiva

Lichttherapie (fototherapie)

UVB-lichttherapie onder medische begeleiding
Effectief bij wijdverspreid eczeem
Meestal 2-3x per week gedurende enkele maanden
Wordt gegeven in het ziekenhuis of bij de dermatoloog

Behandeling van infecties

Antibiotica (lokaal of oraal) bij bacteriële infectie
Antivirale middelen bij eczema herpeticum
Antischimmelmiddelen bij seborroïsch eczeem

Zelfzorg en preventie

Naast medische behandeling is zelfzorg essentieel voor het beheersen van eczeem.

Huidverzorging

Wassen en baden:

Kort douchen of baden (max 10 minuten)
Lauwwarm water (niet heet)
Zeepvrije, parfumvrije reinigingsmiddelen
Badolie of colloïdale havermout toevoegen
Dep droog, niet wrijven
Direct insmeren met emolliënt

Dagelijkse verzorging:

Smeer minimaal 2x per dag met een vochtinbrengende crème
Gebruik parfumvrije producten
Vermijd producten met alcohol
Test nieuwe producten eerst op een klein stukje huid

Kleding en textiel

Kies zachte, ademende stoffen (katoen, bamboe)
Vermijd wol direct op de huid
Was nieuwe kleding voor het dragen
Gebruik mild, parfumvrij wasmiddel
Geen wasverzachter
Was beddengoed wekelijks op 60°C

Omgeving aanpassen

Binnenshuis:

Houd de luchtvochtigheid tussen 40-60%
Gebruik een luchtbevochtiger in de winter
Regelmatig stofzuigen met HEPA-filter
Anti-huisstofmijt hoezen voor matras en kussens
Vermijd tapijt waar mogelijk

Buitenshuis:

Bescherm de huid bij koud weer
Draag handschoenen bij huishoudelijk werk
Gebruik zonnebrand (let op: sommige kunnen irriteren)

Triggers vermijden

Houd een dagboek bij om je persoonlijke triggers te identificeren:

Noteer opvlammingen en mogelijke oorzaken
Let op voeding, stress, omgevingsfactoren
Bespreek patronen met je dermatoloog

Jeuk beheersen

Houd nagels kort
Draag katoenen handschoenen 's nachts
Koude kompressen kunnen verlichting geven
Afleiding zoeken bij jeuk
Niet krabben, maar kloppen of drukken

Eczeem bij kinderen

Eczeem bij kinderen verdient speciale aandacht, aangezien het de meest voorkomende chronische huidaandoening bij kinderen is.

Speciale overwegingen

Impact op het gezin:

Verstoorde nachtrust voor kind én ouders
Stress en zorgen over de aandoening
Sociale impact (school, sport, vriendengroepen)
Mogelijke beperkingen in activiteiten

Behandeling bij kinderen:

Dezelfde principes als bij volwassenen
Dosering en sterkte aangepast aan leeftijd en locatie
Extra aandacht voor huidbarrière-herstel
Voorlichting aan ouders en verzorgers

Voedselallergieën

Bij jonge kinderen met ernstig eczeem kan voedsel een rol spelen:

Meest voorkomend: koemelk, ei, pinda, tarwe, soja
Niet zomaar elimineren zonder diagnose
Altijd onder begeleiding van arts of diëtist
Allergietesten indien nodig

Prognose

Het goede nieuws: veel kinderen groeien over hun eczeem heen:

60% is klachtenvrij voor de puberteit
20% houdt milde klachten
20% houdt matig tot ernstige klachten

Vroege en adequate behandeling kan het beloop positief beïnvloeden.

Eczeem en mentale gezondheid

De impact van eczeem gaat verder dan de huid. De aandoening kan een aanzienlijke psychologische tol eisen.

Emotionele gevolgen

Veelvoorkomende problemen:

Schaamte over het uiterlijk van de huid
Vermijden van sociale situaties
Depressieve gevoelens
Angst en spanning
Verminderd zelfvertrouwen
Frustratie over de chronische aard

Slaapproblemen:

Jeuk verstoort de slaap
Slaapgebrek beïnvloedt stemming en functioneren
Vermoeidheid verergert de beleving van klachten

De jeuk-krab-cyclus doorbreken

Krabben geeft tijdelijk verlichting maar verergert de ontsteking:

Jeuk → krabben
Krabben → huidbeschadiging
Huidbeschadiging → ontsteking
Ontsteking → meer jeuk
En zo verder...

Het doorbreken van deze cyclus is essentieel voor herstel.

Ondersteuning zoeken

Praat met je arts over de emotionele impact
Overweeg psychologische ondersteuning
Zoek contact met lotgenoten
Patiëntenverenigingen kunnen steun bieden

Wanneer naar de dermatoloog?

Niet elk geval van eczeem vereist specialistische zorg, maar in sommige situaties is een dermatoloog essentieel.

Redenen om een dermatoloog te bezoeken

Onzekerheid over de diagnose: Is het wel eczeem?
Onvoldoende resultaat: Standaardbehandeling werkt niet
Ernstige klachten: Wijdverspreid of zeer hevig eczeem
Frequente opvlammingen: Steeds terugkerende klachten
Vermoeden van infectie: Pus, koorts, snelle verslechtering
Bijwerkingen van medicatie: Zorgen over langdurig corticosteroïdgebruik
Allergieonderzoek nodig: Vermoeden van contactallergie
Impact op dagelijks leven: Slaapproblemen, verminderde kwaliteit van leven
Kinderen: Ernstig eczeem bij baby's en jonge kinderen
Behoefte aan specialistische behandeling: Fototherapie, systemische medicatie

Wat doet een dermatoloog?

Een dermatoloog kan:

De exacte vorm van eczeem vaststellen
Allergietesten uitvoeren
Een behandelplan op maat maken
Specialistische behandelingen voorschrijven
Verwijzen voor lichttherapie
Monitoren bij langdurig medicijngebruik

Zoek een dermatoloog in jouw regio voor persoonlijk advies en behandeling.

Veelgestelde vragen over eczeem

Is eczeem besmettelijk?

Nee, eczeem is absoluut niet besmettelijk. Je kunt het niet overdragen via aanraking of op andere wijze. Het is een aandoening van het eigen immuunsysteem en de huidbarrière.

Kan eczeem volledig genezen?

Atopisch eczeem is een chronische aandoening, maar veel mensen groeien erover heen, vooral als het in de kindertijd begon. Met de juiste behandeling kunnen symptomen goed onder controle gehouden worden. Contacteczeem kan volledig verdwijnen als de oorzakelijke stof vermeden wordt.

Helpt voeding bij eczeem?

Voor de meeste volwassenen is er geen bewezen verband tussen voeding en eczeem. Bij jonge kinderen met ernstig eczeem kan voedsel soms een rol spelen, maar eliminatiediëten moeten alleen onder medische begeleiding worden geprobeerd.

Is zonlicht goed voor eczeem?

Milde zonblootstelling kan gunstig zijn voor eczeem, maar overmatige blootstelling kan de huid irriteren. Gebruik altijd zonnebrand, kies een formule voor de gevoelige huid, en vermijd zonverbranding.

Mag ik zwemmen met eczeem?

Ja, maar neem voorzorgsmaatregelen: smeer vooraf in met een vettige crème of vaseline, douche direct na het zwemmen om chloor te verwijderen, en smeer opnieuw in met een emolliënt. Sommige mensen verdragen zout water (zee) beter dan chloorwater.

Zijn corticosteroïden schadelijk?

Bij correct gebruik volgens voorschrift zijn corticosteroïden veilig en effectief. Problemen ontstaan vooral bij langdurig verkeerd gebruik (te sterke crème op gevoelige plekken, te lang doorgebruiken). Volg altijd de instructies van je arts.

Kan stress eczeem veroorzaken?

Stress veroorzaakt eczeem niet direct, maar kan wel opvlammingen uitlokken of verergeren bij mensen die al eczeem hebben. Stressmanagement kan daarom onderdeel zijn van de behandeling.

Wat is het verschil tussen eczeem en psoriasis?

Hoewel beide huidaandoeningen jeuk en roodheid veroorzaken, zijn er belangrijke verschillen:

Eczeem: flexibele huidplooien, zeer droog en jeukend, vaak atopische achtergrond
Psoriasis: vaak op strekzijden (ellebogen, knieën), dikke zilveren schilfers, nagelafwijkingen

Een dermatoloog kan het onderscheid maken.

Heb je last van eczeem?

Vind snel en eenvoudig een dermatoloog bij jou in de buurt voor persoonlijk advies en behandeling.

Vind een Dermatoloog

Conclusie

Eczeem is een veelvoorkomende maar goed behandelbare huidaandoening. Hoewel het chronisch kan zijn, kunnen de meeste mensen met de juiste aanpak hun symptomen goed onder controle krijgen en een goede kwaliteit van leven behouden.

De sleutel tot succes is een combinatie van:

Consistent gebruik van verzachtende middelen om de huidbarrière te herstellen
Snelle behandeling van opvlammingen met de juiste ontstekingsremmers
Identificatie en vermijding van triggers
Aanpassing van leefstijl en omgeving
Professionele begeleiding wanneer nodig

Wacht niet te lang met je huidklachten. Een dermatoloog kan je helpen met een diagnose op maat en een effectief behandelplan. Zoek vandaag nog een dermatoloog in jouw regio en neem de eerste stap naar een comfortabelere huid.

Eczeem: oorzaken, symptomen & behandeling