Psoriasis: oorzaken, symptomen & behandeling

Inleiding: Wat is psoriasis?

Psoriasis is een chronische auto-immuunziekte die de huid aantast en zorgt voor rode, schilferige plekken die vaak jeuken of pijnlijk zijn. In Nederland en België hebben naar schatting 2-3% van de bevolking psoriasis, wat neerkomt op honderdduizenden mensen die dagelijks met deze aandoening leven.

Anders dan veel mensen denken, is psoriasis geen besmettelijke ziekte en ook geen gevolg van slechte hygiëne. Het is een complexe aandoening waarbij het immuunsysteem de huidcellen aanvalt, waardoor ze veel sneller dan normaal worden aangemaakt. Waar gezonde huidcellen ongeveer 28 dagen nodig hebben om te rijpen en af te sterven, duurt dit proces bij psoriasis slechts 3-4 dagen. Dit resulteert in een ophoping van huidcellen die de kenmerkende schilferige plaques vormen.

Psoriasis kan een grote impact hebben op je leven – niet alleen fysiek, maar ook emotioneel en sociaal. Het goede nieuws is dat er tegenwoordig veel effectieve behandelingen beschikbaar zijn. In dit uitgebreide artikel bespreken we alles wat je moet weten over psoriasis. Wil je direct professioneel advies? Zoek een dermatoloog in jouw regio voor persoonlijke begeleiding.

---

Inhoudsopgave

1. Verschillende vormen van psoriasis
2. Oorzaken en triggers
3. Symptomen herkennen
4. Psoriasis en andere aandoeningen
5. Diagnose stellen
6. Behandelmogelijkheden
7. Leefstijl en zelfzorg
8. Psoriasis en mentale gezondheid
9. Wanneer naar de dermatoloog?
10. Veelgestelde vragen

---

Verschillende vormen van psoriasis

Psoriasis manifesteert zich in verschillende vormen, elk met eigen kenmerken. Het is mogelijk om meerdere vormen tegelijk te hebben of dat de ene vorm overgaat in de andere.

Plaque psoriasis (psoriasis vulgaris)

Dit is verreweg de meest voorkomende vorm en treft ongeveer 80-90% van alle psoriasispatiënten.

Kenmerken:

• Rode, verheven plekken (plaques) bedekt met zilverkleurige schilfers
• Meestal op ellebogen, knieën, onderrug en hoofdhuid
• Scherp afgebakende randen
• Kan jeuken, branden of pijnlijk zijn
• Variërend in grootte van enkele centimeters tot grote gebieden

Guttate psoriasis (druppelpsoriasis)

Deze vorm komt vooral voor bij kinderen en jong-volwassenen, vaak na een streptokokkeninfectie.

Kenmerken:

• Kleine, druppelvormige laesies (2-10 mm)
• Verspreid over romp, armen en benen
• Minder dik dan plaque psoriasis
• Kan spontaan verdwijnen of overgaan in plaque psoriasis

Inverse psoriasis (flexurale psoriasis)

Deze vorm treft de huidplooien en is anders dan de typische schilferige psoriasis.

Kenmerken:

• Gladde, rode, glanzende plekken
• In huidplooien: oksels, liezen, onder borsten, bilnaad
• Weinig tot geen schilfers door vocht in deze gebieden
• Kan verward worden met schimmelinfectie
• Vaak pijnlijk door wrijving

Pustuleuze psoriasis

Een zeldzamere maar ernstigere vorm gekenmerkt door puisten.

Kenmerken:

• Witte, met pus gevulde blaasjes omringd door rode huid
• Kan gelokaliseerd zijn (handen, voeten) of gegeneraliseerd
• Gegeneraliseerde vorm kan gepaard gaan met koorts en malaise
• Vereist vaak intensieve behandeling

Erytrodermische psoriasis

De meest zeldzame en ernstigste vorm die het hele lichaam kan aantasten.

Kenmerken:

• Uitgebreide roodheid en schilfering over bijna het hele lichaam
• Intense jeuk en pijn
• Verstoorde lichaamstemperatuur
• Kan levensbedreigend zijn
• Vereist onmiddellijke medische zorg

Nagelpsoriasis

Psoriasis kan ook de nagels aantasten, wat voorkomt bij 50% van de patiënten met huidpsoriasis.

Kenmerken:

• Putjes in de nagel (pitting)
• Verkleuring (geel-bruine vlekken)
• Verdikking van de nagel
• Loskomen van het nagelbed (onycholyse)
• Brokkelige nagels

Psoriasis arthritis

Ongeveer 30% van de mensen met psoriasis ontwikkelt ook gewrichtsontsteking.

Kenmerken:

• Pijn, stijfheid en zwelling in gewrichten
• Vaak vingers, tenen, knieën, enkels
• Ochtendstijfheid
• Kan leiden tot blijvende gewrichtsschade als onbehandeld

---

Oorzaken en triggers

Psoriasis is een multifactoriële aandoening waarbij genetica, het immuunsysteem en omgevingsfactoren een rol spelen.

Genetische aanleg

De erfelijke component van psoriasis is sterk:

• Als één ouder psoriasis heeft, is de kans op psoriasis bij een kind 10-15%
• Als beide ouders psoriasis hebben, stijgt dit naar 50-75%
• Onderzoekers hebben meer dan 80 genen geïdentificeerd die het risico verhogen
• Het HLA-Cw6 gen is het sterkst geassocieerd met psoriasis

Toch betekent het dragen van deze genen niet automatisch dat je psoriasis krijgt. Omgevingsfactoren spelen een belangrijke rol bij het 'activeren' van de ziekte.

Het immuunsysteem

Bij psoriasis is er sprake van een ontregeld immuunsysteem:

• T-cellen (een type witte bloedcel) worden overactief
• Ze produceren ontstekingsstoffen (cytokines) zoals TNF-alfa, IL-17 en IL-23
• Deze stoffen zorgen voor versnelde huidcelproductie
• Een normale celcyclus van 28 dagen wordt verkort naar 3-4 dagen
• Resultaat: ophoping van onrijpe huidcellen

Triggers die psoriasis kunnen uitlokken of verergeren

Hoewel de onderliggende aanleg altijd aanwezig is, kunnen bepaalde factoren een opvlamming veroorzaken:

Infecties:

• Streptokokkeninfecties (keelontsteking) – vooral guttate psoriasis
• HIV-infectie
• Andere bacteriële en virale infecties

Huidletsel (Koebner-fenomeen):

• Snijwonden, schaafwonden
• Zonnebrand
• Tatoeages
• Insectenbeten

Stress:

• Psychologische stress
• Grote levensgebeurtenissen
• Chronische stress verergert ontstekingen

Medicijnen:

• Lithium (voor bipolaire stoornis)
• Bètablokkers (voor hoge bloeddruk)
• Antimalariamiddelen
• Ontstekingsremmers (NSAIDs)
• Plotseling stoppen met corticosteroïden

Leefstijlfactoren:

• Roken (verhoogt risico en ernst)
• Overmatig alcoholgebruik
• Overgewicht
• Gebrek aan zonlicht

Klimaat:

• Koude, droge winters verergeren vaak de klachten
• Warme, vochtige omstandigheden kunnen helpen

---

Symptomen herkennen

De symptomen van psoriasis variëren afhankelijk van het type en de ernst, maar er zijn gemeenschappelijke kenmerken.

Typische symptomen

Op de huid:

• Rode, verheven plekken (plaques)
• Zilverkleurige of witte schilfers
• Droge, gebarsten huid die kan bloeden
• Jeuk (mild tot intens)
• Branderig of pijnlijk gevoel
• Dikke, hobbelige nagels

Andere symptomen:

• Stijve, pijnlijke gewrichten (bij psoriasis arthritis)
• Vermoeidheid
• Slaapproblemen door jeuk

Locaties

De meest voorkomende locaties voor psoriasis zijn:

• Ellebogen en knieën (meest klassiek)
• Hoofdhuid (kan lijken op ernstige roos)
• Onderrug (sacrale gebied)
• Handpalmen en voetzolen
• Nagels
• Gezicht (minder vaak, rond oren en wenkbrauwen)
• Genitale gebied
• Huidplooien (bij inverse psoriasis)

Ernst beoordelen

Dermatologen gebruiken verschillende schalen om de ernst te beoordelen:

PASI-score (Psoriasis Area and Severity Index):

• Combineert uitgebreidheid met ernst van roodheid, dikte en schilfering
• Score 0-72
• Mild: <10, Matig: 10-20, Ernstig: >20

BSA (Body Surface Area):

• Percentage van aangetast lichaamsoppervlak
• Mild: <3%, Matig: 3-10%, Ernstig: >10%

---

Psoriasis en andere aandoeningen

Psoriasis is meer dan alleen een huidziekte. Het wordt steeds duidelijker dat het een systemische ontstekingsziekte is die gepaard gaat met verhoogd risico op andere aandoeningen.

Hart- en vaatziekten

Mensen met psoriasis hebben een verhoogd risico op:

• Hartaanval
• Beroerte
• Hoge bloeddruk
• Hoog cholesterol

Dit komt door de chronische ontstekingen die ook de bloedvaten aantasten.

Metabool syndroom

Er is een sterke associatie met:

• Overgewicht en obesitas
• Type 2 diabetes
• Verhoogde bloedsuikerspiegel
• Ongezonde cholesterolwaarden

Andere auto-immuunziekten

Psoriasispatiënten hebben vaker:

• Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, colitis ulcerosa)
• Reumatoïde artritis
• Coeliakie

Psychische aandoeningen

De impact op mentale gezondheid is aanzienlijk:

• Depressie
• Angststoornissen
• Verminderd zelfbeeld
• Sociale isolatie

Waarom dit belangrijk is

Dit benadrukt het belang van:

• Regelmatige controles bij de dermatoloog
• Screening op cardiovasculaire risicofactoren
• Aandacht voor mentale gezondheid
• Een holistische behandelaanpak

---

Diagnose stellen

De diagnose psoriasis wordt meestal gesteld op basis van het klinische beeld.

Het diagnostisch proces

Visuele inspectie: Een ervaren dermatoloog kan psoriasis vaak herkennen aan:

• Het typische uiterlijk van de laesies
• De locatie
• De zilverkleurige schilfers
• Het Auspitz-teken (puntbloedingen bij verwijderen schilfers)

Anamnese:

• Familiaire voorgeschiedenis van psoriasis
• Begin en verloop van de klachten
• Mogelijke triggers
• Eerdere behandelingen
• Gewrichtsklachten

Aanvullend onderzoek:

Huidbiopsie: Bij onduidelijke gevallen kan een klein stukje huid worden onderzocht onder de microscoop.

Bloedonderzoek:

• Niet specifiek voor psoriasis
• Kan helpen bij uitsluiten van andere aandoeningen
• Nodig voor sommige systemische behandelingen

Gewrichtsonderzoek: Bij vermoeden van psoriasis arthritis kunnen röntgenfoto's, echo's of MRI-scans nodig zijn.

Lees meer over wat je kunt verwachten bij een dermatoloog voor informatie over het consult.

---

Behandelmogelijkheden

Er is geen genezing voor psoriasis, maar de symptomen kunnen wel effectief worden behandeld. De keuze van behandeling hangt af van de ernst, het type psoriasis en persoonlijke voorkeuren.

Lokale behandeling

Voor milde tot matige psoriasis zijn lokale middelen vaak de eerste keuze.

Corticosteroïden:

• Verminderen ontsteking en jeuk
• Beschikbaar in verschillende sterktes
• Niet langdurig gebruiken op gevoelige plekken
• Kunnen huid dunner maken bij overmatig gebruik

Vitamine D-analogen:

• Calcipotriol, calcitriol
• Remmen huidcelgroei
• Worden vaak gecombineerd met corticosteroïden
• Minder bijwerkingen dan steroïden alleen

Teerpreparaten:

• Oudste behandeling voor psoriasis
• Verminderen ontstekingen en schilfering
• Geur en vlekken kunnen nadelig zijn
• Nog steeds effectief

Ditranol (anthraline):

• Remt huidcelgroei
• Zeer effectief maar kan vlekken
• Korte contacttherapie vermindert irritatie

Retinoïden (tazaroteen):

• Vitamine A-derivaat
• Normaliseert huidcelgroei
• Kan irriteren

Calcineurineremmers:

• Tacrolimus, pimecrolimus
• Voor gevoelige gebieden (gezicht, plooien)
• Geen huidverdunning

Lichttherapie (fototherapie)

Bij uitgebreidere psoriasis kan lichttherapie zeer effectief zijn.

UVB-therapie:

• Smalspectrum UVB is standaard
• 2-3 keer per week gedurende 2-3 maanden
• Onder medische begeleiding

PUVA-therapie:

• Combinatie van psoraleen (medicijn) met UVA-licht
• Effectief maar meer bijwerkingen
• Verhoogt huidkankerrisico bij langdurig gebruik

Thuislichttherapie:

• Mogelijk met speciale lampen
• Na instructie door dermatoloog
• Goedkoper en handiger

Systemische behandeling

Voor matige tot ernstige psoriasis zijn orale of geïnjecteerde medicijnen nodig.

Methotrexaat:

• Remt immuunsysteem en celgroei
• Eenmaal per week ingenomen
• Regelmatige bloedcontroles nodig
• Niet gebruiken bij zwangerschap

Ciclosporine:

• Onderdrukt immuunsysteem
• Snel werkend
• Niet voor langdurig gebruik (nierfunctie)

Acitretine:

• Retinoïde (vitamine A-derivaat)
• Vooral effectief bij pustuleuze psoriasis
• Niet bij zwangerschapswens (tot 3 jaar na stoppen)

Apremilast:

• PDE4-remmer
• Oraal middel
• Minder monitoring nodig

Biologicals

De nieuwste en meest gerichte behandelingen voor matige tot ernstige psoriasis.

Hoe werken ze?

• Blokkeren specifieke ontstekingseiwitten
• Gericht op TNF-alfa, IL-17 of IL-23
• Zeer effectief met minder algemene bijwerkingen

Voorbeelden:

• TNF-alfa-remmers: adalimumab, etanercept, infliximab
• IL-17-remmers: secukinumab, ixekizumab, brodalumab
• IL-23-remmers: guselkumab, risankizumab, tildrakizumab
• IL-12/23-remmer: ustekinumab

Toediening:

• Injecties (zelf thuis of in ziekenhuis)
• Wisselende frequentie (wekelijks tot elke 3 maanden)

Effectiviteit:

• 75-90% van patiënten bereikt significante verbetering
• Sommige patiënten worden volledig klachtenvrij

---

Leefstijl en zelfzorg

Naast medische behandeling kunnen leefstijlaanpassingen helpen bij het beheersen van psoriasis.

Huidverzorging

Dagelijkse routine:

• Gebruik milde, parfumvrije zeep
• Kort douchen of baden met lauwwarm water
• Direct na douchen insmeren met vochtinbrengende crème
• Gebruik dikke, vette crèmes of zalven
• Vermijd krabben aan de huid

Bad toevoegingen:

• Badolie
• Havermout (colloïdaal)
• Dode Zee-zout

Voeding

Er is geen specifiek psoriasisdieet, maar gezonde voeding kan helpen:

Aan te raden:

• Mediterraan dieet (veel groenten, vis, olijfolie)
• Omega-3 vetzuren (vette vis, lijnzaad, walnoten)
• Antioxidanten (fruit, groenten)
• Voldoende water

Te vermijden of beperken:

• Alcohol (verergert psoriasis en beïnvloedt medicatie)
• Bewerkte voedingsmiddelen
• Overmatig rode vlees
• Suikerrijke producten

Gewichtsbeheersing

Overgewicht is sterk geassocieerd met psoriasis:

• Verhoogt de ernst van psoriasis
• Vermindert effectiviteit van behandelingen
• Verhoogt risico op comorbiditeiten
• Afvallen kan psoriasis verbeteren

Stoppen met roken

Roken:

• Verhoogt risico op psoriasis
• Verergert bestaande psoriasis
• Vermindert effectiviteit van behandelingen
• Stoppen heeft meetbare voordelen

Stressmanagement

Stress is een bekende trigger:

• Regelmatige lichaamsbeweging
• Ontspanningstechnieken (meditatie, yoga)
• Voldoende slaap
• Zoek professionele hulp indien nodig

Zonlicht

Natuurlijk zonlicht kan helpen:

• Matige blootstelling kan psoriasis verbeteren
• Voorkom zonnebrand (kan psoriasis verergeren)
• Bespreek met dermatoloog bij medicatiegebruik

---

Psoriasis en mentale gezondheid

De psychologische impact van psoriasis wordt vaak onderschat maar is zeer reëel.

Emotionele impact

Mensen met psoriasis ervaren vaak:

Schaamte en verlegenheid:

• Zorgen over wat anderen denken
• Vermijden van situaties waarin huid zichtbaar is
• Niet willen zwemmen of korte mouwen dragen

Depressie:

• Twee keer zo vaak depressie als algemene bevolking
• Gevoelens van hopeloosheid
• Verlies van interesse in activiteiten

Angst:

• Sociale angst
• Bezorgdheid over opvlammingen
• Anticiperende angst voor reacties van anderen

Verminderde kwaliteit van leven:

• Impact op werk en carrière
• Relatieproblemen
• Beperkte sociale activiteiten
• Seksuele problemen

De vicieuze cirkel

Psoriasis en stress versterken elkaar:

1. Psoriasis veroorzaakt stress
2. Stress verergert psoriasis
3. Ernstigere psoriasis zorgt voor meer stress
4. Enzovoort...

Het doorbreken van deze cyclus is belangrijk voor succesvol management.

Hulp zoeken

Wat je kunt doen:

• Praat open met je dermatoloog over emotionele impact
• Overweeg psychologische ondersteuning
• Zoek contact met lotgenoten
• Patiëntenverenigingen bieden steun en informatie

Wanneer professionele hulp:

• Aanhoudende gevoelens van somberheid
• Sociale terugtrekking
• Slaapproblemen
• Suïcidale gedachten (bel direct 113 of huisarts)

---

Wanneer naar de dermatoloog?

Een dermatoloog is de specialist bij uitstek voor psoriasis.

Redenen om een dermatoloog te bezoeken

1. Nieuwe huidklachten die op psoriasis lijken
2. Diagnose bevestigen of uitsluiten
3. Huidige behandeling werkt onvoldoende
4. Bijwerkingen van behandeling
5. Uitbreiding van psoriasis
6. Gewrichtsklachten ontwikkelen
7. Impact op dagelijks leven
8. Wens voor andere behandeling (zoals biologicals)
9. Zwangerschapswens (aanpassing medicatie)
10. Regelmatige controles voor chronisch management

Wat kan een dermatoloog voor je doen?

• Bevestigen van de diagnose
• Beoordelen van de ernst (PASI, BSA)
• Opstellen van een behandelplan op maat
• Voorschrijven van gespecialiseerde medicatie
• Doorverwijzen voor lichttherapie
• Aanvragen van biologicals
• Monitoren van behandeleffect en bijwerkingen
• Screenen op psoriasis arthritis
• Begeleiding bij leefstijlaanpassingen

Zoek een dermatoloog in jouw regio voor persoonlijke begeleiding en behandeling.

---

Veelgestelde vragen over psoriasis

Is psoriasis besmettelijk?

Absoluut niet. Psoriasis is een auto-immuunziekte en kan niet worden overgedragen via aanraking, speeksel of op andere wijze. Je kunt het alleen ontwikkelen als je er genetisch aanleg voor hebt.

Kan psoriasis genezen worden?

Er is momenteel geen genezing voor psoriasis, maar de ziekte kan wel zeer goed onder controle worden gehouden met de beschikbare behandelingen. Sommige mensen ervaren langdurige remissie (periodes zonder klachten).

Wat is het verschil tussen psoriasis en eczeem?

Hoewel beide huidaandoeningen jeuk en roodheid veroorzaken, zijn er belangrijke verschillen:

• Psoriasis: dikke, zilverkleurige schilfers; vaak op strekzijden (ellebogen, knieën); scherp afgebakende plekken
• Eczeem: droge, schilferige huid; vaak in huidplooien; vaker bij kinderen; atopische achtergrond

Kan stress psoriasis veroorzaken?

Stress veroorzaakt psoriasis niet, maar kan wel opvlammingen uitlokken of verergeren bij mensen die al psoriasis hebben. Stressmanagement is daarom een belangrijk onderdeel van de behandeling.

Welke voeding helpt bij psoriasis?

Er is geen bewezen psoriasisdieet, maar een gezonde, ontstekingsremmende voeding kan helpen. Denk aan een mediterraan dieet met veel groenten, vis en gezonde vetten. Beperk alcohol, want dit kan psoriasis verergeren.

Zijn biologicals veilig?

Biologicals zijn uitgebreid onderzocht en veilig gebleken voor langdurig gebruik. Ze verhogen wel enigszins het risico op infecties, daarom worden regelmatige controles gedaan. De voordelen wegen voor de meeste patiënten ruim op tegen de risico's.

Kan ik zwanger worden met psoriasis?

Ja, maar planning is belangrijk. Sommige psoriasismedicijnen zijn niet veilig tijdens zwangerschap. Bespreek je kinderwens ruim van tevoren met je dermatoloog, zodat de behandeling kan worden aangepast. Psoriasis zelf verbetert vaak tijdens de zwangerschap.

Wordt psoriasisbehandeling vergoed?

Ja, behandeling voor psoriasis wordt vergoed vanuit de basisverzekering wanneer je een verwijzing hebt. Dit geldt voor consulten, medicatie (inclusief biologicals) en lichttherapie. Sommige zelfzorgproducten worden niet vergoed.

---

---

Conclusie

Psoriasis is een chronische auto-immuunziekte die veel meer is dan alleen een huidprobleem. Het kan een aanzienlijke impact hebben op je fysieke en mentale welzijn, maar met de juiste behandeling en aanpak kunnen de meeste mensen een goed leven leiden met minimale klachten.

De behandelmogelijkheden zijn de afgelopen jaren enorm verbeterd, vooral door de komst van biologicals die zeer effectief zijn bij matige tot ernstige psoriasis. Daarnaast is het belangrijk om aandacht te hebben voor:

• Leefstijlfactoren zoals voeding, gewicht en roken
• Mentale gezondheid en de psychologische impact
• Comorbiditeiten zoals hart- en vaatziekten
• Regelmatige controles bij een dermatoloog

Wacht niet te lang met je huidklachten. Vroege en adequate behandeling kan het beloop van psoriasis positief beïnvloeden en complicaties voorkomen. Zoek vandaag nog een dermatoloog in jouw regio en neem de eerste stap naar een betere huidgezondheid.