Rosacea: oorzaken, symptomen & behandeling

Inleiding: Wat is rosacea?

Rosacea is een veelvoorkomende, chronische huidaandoening die voornamelijk het gezicht treft. Het wordt gekenmerkt door roodheid, zichtbare bloedvaatjes, en soms puistjes of bultjes. In Nederland en België hebben naar schatting 2-3% van de volwassenen rosacea, wat neerkomt op honderdduizenden mensen.

Hoewel rosacea vaak wordt verward met acne of allergische reacties, is het een geheel andere aandoening met eigen oorzaken en behandelingen. Rosacea komt het vaakst voor bij mensen tussen de 30 en 50 jaar, en treft vrouwen vaker dan mannen – hoewel mannen vaak ernstigere vormen ontwikkelen.

De aandoening kan een grote impact hebben op je zelfvertrouwen en kwaliteit van leven. Het goede nieuws is dat rosacea met de juiste aanpak goed te behandelen is. In dit uitgebreide artikel bespreken we alles wat je moet weten over rosacea. Heb je last van aanhoudende gezichtsroodheid? Zoek een dermatoloog in jouw regio voor professioneel advies.

---

Inhoudsopgave

1. De vier types rosacea
2. Oorzaken en ontstaan
3. Triggers die rosacea verergeren
4. Symptomen herkennen
5. Rosacea versus andere huidaandoeningen
6. Diagnose stellen
7. Behandelmogelijkheden
8. Huidverzorging bij rosacea
9. Leefstijl en voeding
10. Rosacea en mentale gezondheid
11. Veelgestelde vragen

---

De vier types rosacea

Rosacea is niet één aandoening, maar een spectrum van verschillende vormen. Dermatologen onderscheiden vier hoofdtypen, die soms overlappen:

Type 1: Erythematotelangiëctatische rosacea (ETR)

Dit is de meest voorkomende vorm en wordt gekenmerkt door:

• Aanhoudende gezichtsroodheid (erytheem), vooral op wangen en neus
• Zichtbare bloedvaatjes (teleangiëctasieën)
• Flushing: plotselinge roodheid die komt en gaat
• Gevoelige huid die brandt of prikt
• Droge, schilferige huid

Bij ETR is de huid vaak extreem gevoelig voor huidverzorgingsproducten, temperatuurwisselingen en andere triggers.

Type 2: Papulopustuleuze rosacea

Dit type lijkt het meest op acne en kenmerkt zich door:

• Papels: kleine, rode bultjes
• Pustels: puistjes met wit puntje
• Aanhoudende roodheid
• Vaak brandend of prikkelend gevoel
• Oedeem (zwelling) in het gezicht

Anders dan bij acne zijn er geen mee-eters (comedonen) en komt het vooral voor bij volwassenen boven de 30.

Type 3: Phymateuze rosacea

Dit is de ernstigste vorm en komt vooral voor bij mannen:

• Verdikking van de huid, vooral op de neus
• Rhinophyma: vergrote, bolvormige neus (de "drinkersneus")
• Grove poriën
• Onregelmatig huidoppervlak
• Kan ook kin, voorhoofd, oren en oogleden treffen

Rhinophyma werd vroeger onterecht geassocieerd met alcoholmisbruik, maar is een gevolg van onbehandelde rosacea.

Type 4: Oculaire rosacea

Bij dit type zijn de ogen aangedaan:

• Droge, geïrriteerde ogen
• Branderig of zanderig gevoel
• Rode, gezwollen oogleden
• Terugkerende ooginfecties (blefaritis)
• Lichtgevoeligheid
• Wazig zien in ernstige gevallen

Oculaire rosacea kan optreden zonder duidelijke huidsymptomen en wordt daarom vaak gemist. Het kan leiden tot ernstige oogproblemen als het niet wordt behandeld.

---

Oorzaken en ontstaan

De exacte oorzaak van rosacea is nog niet volledig begrepen, maar onderzoekers hebben verschillende factoren geïdentificeerd die een rol spelen:

Genetische aanleg

Rosacea komt vaak voor in families. Als je ouders of broers/zussen rosacea hebben, is je risico verhoogd. Bepaalde genetische varianten beïnvloeden de immuunrespons en vaatreactiviteit.

Ontsteking en immuunsysteem

Bij rosacea is er sprake van chronische laaggradige ontsteking in de huid:

• Overactieve aangeboren immuniteit
• Verhoogde productie van ontstekingsstoffen
• Abnormale reactie op microben op de huid
• Verstoring van de huidbarrière

Demodex-mijten

De Demodex folliculorum-mijt leeft normaal op menselijke huid, maar mensen met rosacea hebben vaak:

• Meer Demodex-mijten dan gezonde huid
• Verhoogde immuunreactie op deze mijten
• Ontsteking door bacteriën die de mijten bij zich dragen

Vaatafwijkingen

De bloedvaten in het gezicht van rosacea-patiënten reageren anders:

• Verhoogde vaatreactiviteit: bloedvaten verwijden sneller
• Blijvend verwijde capillairen (teleangiëctasieën)
• Lekkage van ontstekingsstoffen uit bloedvaten
• Verstoorde regulatie van de bloedstroom

Zenuwstelsel

Het zenuwstelsel speelt ook een rol:

• Overactieve gezichtszenuwen
• Verhoogde gevoeligheid voor pijn en warmte
• Neurogene ontsteking
• Connectie met stress en emoties

---

Triggers die rosacea verergeren

Hoewel triggers rosacea niet veroorzaken, kunnen ze opvlammingen uitlokken. Het identificeren en vermijden van je persoonlijke triggers is essentieel voor het beheersen van rosacea.

Veelvoorkomende triggers

Temperatuur en weer:

• Extreme hitte of kou
• Wind en zonlicht
• Vochtige of droge lucht
• Plotselinge temperatuurwisselingen

Voeding en dranken:

• Hete dranken (koffie, thee)
• Alcohol, vooral rode wijn
• Gekruid eten (peper, curry, chilipeper)
• Bepaalde groenten (tomaten, spinazie)
• Citrusvruchten

Emoties en stress:

• Stress en angst
• Plotselinge emoties (schaamte, woede)
• Inspanning en lichaamsbeweging

Huidverzorging en cosmetica:

• Producten met alcohol of parfum
• Schurende scrubs
• Bepaalde zonnebrandcrèmes
• Make-up met irriterende ingrediënten

Medicijnen:

• Vaatverwijdende medicijnen
• Sommige bloeddrukmedicijnen
• Topische steroïden (kunnen rosacea verergeren bij langdurig gebruik)

Een trigger-dagboek bijhouden

Het bijhouden van een dagboek helpt je triggers te identificeren:

Na enkele weken zie je patronen en kun je je triggers vermijden.

---

Symptomen herkennen

Vroege symptomen

Rosacea begint vaak subtiel met:

• Flushing: af en toe rood worden, vooral bij triggers
• Licht branderig of prikkelend gevoel
• Gevoeligheid voor huidproducten
• Droge plekken op de wangen

Gevorderde symptomen

Naarmate rosacea vordert, kunnen zich ontwikkelen:

Vasculaire symptomen:

• Aanhoudende roodheid die niet meer weggaat
• Zichtbare rode of paarse adertjes (vooral op wangen en neus)
• Zwelling in het gezicht (oedeem)

Inflammatoire symptomen:

• Papels en pustels (lijkend op acne)
• Plaques: verheven, rode plekken
• Branderig, prikkelend of jeukend gevoel

Textuurveranderingen:

• Verdikking van de huid
• Grove poriën
• Onregelmatig oppervlak

Oogsymptomen:

• Rode, droge, geïrriteerde ogen
• Gezwollen oogleden
• Korstjes op de wimpers

Waar treedt rosacea op?

Rosacea treft typisch het centrale gezicht:

• Wangen (meest voorkomend)
• Neus
• Kin
• Voorhoofd
• Ooggebied (bij oculaire rosacea)

Rosacea kan zich ook uitbreiden naar nek, borst, hoofdhuid en oren, hoewel dit minder vaak voorkomt.

---

Rosacea versus andere huidaandoeningen

Rosacea wordt vaak verward met andere aandoeningen. Hier zijn de belangrijkste verschillen:

Rosacea vs. Acne

Rosacea vs. Eczeem

Rosacea vs. Lupus (vlindererytheem)

Lupus kan een vlindervormige roodheid op het gezicht veroorzaken die op rosacea lijkt. Bij lupus:

• Spaart de neus-lippenplooi
• Gaat vaak gepaard met andere symptomen (gewrichtspijn, vermoeidheid)
• Verergert door zonlicht
• Heeft specifieke bloedafwijkingen

Rosacea vs. Seborroïsch eczeem

Seborroïsch eczeem veroorzaakt ook gezichtsroodheid maar heeft:

• Vettige, gele schilfers
• Komt ook voor in wenkbrauwen, hoofdhuid, oren
• Minder flushing
• Andere behandeling

Bij twijfel is het belangrijk om een dermatoloog te raadplegen voor de juiste diagnose. Wil je weten wat je kunt verwachten bij een dermatoloog? Lees ons uitgebreide artikel.

---

Diagnose stellen

Hoe stelt een dermatoloog rosacea vast?

De diagnose rosacea is voornamelijk klinisch, gebaseerd op:

Anamnese (gesprek):

• Beschrijving van je symptomen
• Wanneer begonnen de klachten?
• Wat zijn je triggers?
• Familiegeschiedenis
• Gebruikte huidproducten en medicijnen

Lichamelijk onderzoek:

• Beoordeling van de huid onder goede belichting
• Vaststellen van het type rosacea
• Uitsluiten van andere aandoeningen
• Controle van de ogen

Aanvullend onderzoek: In de meeste gevallen is geen aanvullend onderzoek nodig. Soms wordt gedaan:

• Huidbiopsie bij atypische presentatie
• Bloedonderzoek om lupus uit te sluiten
• Oogonderzoek bij oculaire symptomen

Diagnostische criteria

Dermatologen gebruiken gestandaardiseerde criteria:

Primaire kenmerken (minimaal één vereist):

• Aanhoudend erytheem (roodheid)
• Teleangiëctasieën (zichtbare adertjes)
• Papels en pustels
• Phymateuze veranderingen

Secundaire kenmerken:

• Flushing
• Branderig of prikkelend gevoel
• Droge huid
• Oedeem
• Oogsymptomen

---

Behandelmogelijkheden

Er is geen genezing voor rosacea, maar de symptomen zijn goed te beheersen met de juiste behandeling. De keuze hangt af van het type en de ernst van je rosacea.

Topische behandelingen (crèmes en gels)

Metronidazol

• Eerste keus voor milde tot matige rosacea
• Vermindert ontsteking en roodheid
• Dagelijks aanbrengen
• Effect na 4-8 weken zichtbaar

Azelaïnezuur

• Vermindert papels en pustels
• Helpt ook tegen roodheid
• Geschikt voor gevoelige huid
• Verkrijgbaar in gel en crème

Ivermectine (Soolantra)

• Doodt Demodex-mijten
• Effectief bij papulopustuleuze rosacea
• Eenmaal daags aanbrengen
• Werkt langzamer maar langduriger

Brimonidine (Mirvaso)

• Vernauwt bloedvaten
• Vermindert tijdelijk roodheid
• Effect binnen 30 minuten
• Werking houdt 8-12 uur aan
• Kan rebound-roodheid veroorzaken

Oxymetazoline

• Vergelijkbaar met brimonidine
• Minder kans op rebound
• Eenmaal daags gebruiken

Orale medicijnen

Doxycycline (lage dosis)

• Antibioticum met ontstekingsremmende werking
• Eerste keus bij matige tot ernstige rosacea
• Lage dosis (40mg) heeft geen antibiotische werking
• Vermindert papels en pustels effectief

Isotretinoïne

• Voor ernstige, therapieresistente rosacea
• Lagere dosering dan bij acne
• Veel bijwerkingen, strikte controle nodig
• Zeer effectief bij phymateuze rosacea

Bètablokkers

• Kunnen helpen bij ernstige flushing
• Verminderen hartkloppingen en blozen
• Vooral bij sociale angst gerelateerd aan rosacea

Laserbehandeling en IPL

Voor vasculaire symptomen (roodheid en adertjes) zijn lasers zeer effectief:

Pulsed Dye Laser (PDL)

• Gouden standaard voor teleangiëctasieën
• Vernietigt verwijde bloedvaten
• Meerdere sessies nodig (3-5)
• Tijdelijke blauwe plekken mogelijk

IPL (Intense Pulsed Light)

• Breed spectrum licht
• Effectief voor diffuse roodheid
• Minder precisie dan laser
• Meerdere behandelingen nodig

Nd:YAG laser

• Voor diepere, grotere bloedvaten
• Geschikt voor donkere huidtypes
• Minder blauwe plekken

Behandeling van rhinophyma

Bij phymateuze rosacea zijn chirurgische opties:

• CO2-laser: verdampt overtollig weefsel
• Dermabrasie: schuurt huid glad
• Chirurgische excisie: verwijdert overtollig weefsel
• Electrocauterisatie: brandt weefsel weg

Deze behandelingen geven goede cosmetische resultaten maar vereisen een ervaren specialist.

Behandeling van oculaire rosacea

Dagelijkse ooglidhygiëne:

• Warme kompressen
• Ooglidreiniger
• Wimperreiniger

Kunsttranen:

• Zonder conserveermiddelen
• Frequent gebruiken

Medicijnen:

• Topische antibiotica (azitromycine oogzalf)
• Ciclosporine oogdruppels
• Orale doxycycline

Bij ernstige oogsymptomen is verwijzing naar een oogarts noodzakelijk.

---

Huidverzorging bij rosacea

De juiste huidverzorging is essentieel bij rosacea. Een verkeerd product kan een opvlamming veroorzaken.

Basisprincipes

Milde reiniging:

• Gebruik lauwe water (niet heet)
• Kies een zeepvrije, parfumvrije reiniger
• Wrijf niet, dep de huid droog
• Was maximaal 2x per dag

Hydratatie:

• Gebruik dagelijks een hydraterende crème
• Kies producten voor de gevoelige huid
• Breng aan op vochtige huid
• Laat goed intrekken voor andere producten

Zonbescherming:

• Dagelijks SPF 30 of hoger
• Minerale filters (zinkoxide, titaniumdioxide) worden vaak beter verdragen
• Breng ruim aan en smeer bij

Ingrediënten om te vermijden

Bij rosacea zijn bepaalde ingrediënten irriterend:

Aanbevolen ingrediënten

Rustgevende ingrediënten:

• Niacinamide: vermindert roodheid
• Aloë vera: kalmerend
• Groene thee-extract: ontstekingsremmend
• Havermout: verzachtend
• Liquorice (zoethoutwortel): vermindert roodheid

Barrière-herstellend:

• Ceramiden
• Hyaluronzuur
• Squalaan
• Panthenol

Make-up tips

Make-up kan helpen roodheid te camoufleren:

• Gebruik een groene color corrector onder foundation
• Kies minerale make-up (minder irriterend)
• Vermijd zware, okklusieve producten
• Test nieuwe producten eerst op kleine plek

---

Leefstijl en voeding

Voedingsadviezen

Hoewel er geen specifiek rosacea-dieet is, kunnen bepaalde aanpassingen helpen:

Te vermijden of beperken:

• Alcohol, vooral rode wijn
• Hete dranken
• Sterk gekruid eten
• Histamine-rijke voedingsmiddelen
• Processed foods

Aan te bevelen:

• Omega-3 vetzuren (vette vis, lijnzaad)
• Antioxidanten (groenten, fruit)
• Probiotica (yoghurt, kefir)
• Voldoende water

Stressmanagement

Stress is een belangrijke trigger voor rosacea. Technieken die kunnen helpen:

• Mindfulness en meditatie
• Yoga of tai chi
• Ademhalingsoefeningen
• Voldoende slaap
• Regelmatige lichaamsbeweging (in koele omgeving)

Praktische tips

Thuis:

• Houd de kamertemperatuur koel en stabiel
• Gebruik een luchtbevochtiger in droge periodes
• Vermijd heet water bij douchen

Buitenshuis:

• Draag een breedgerande hoed
• Gebruik zonnebrandcrème, ook in de winter
• Bescherm je gezicht tegen wind en kou

Bij sporten:

• Kies koele momenten van de dag
• Sport in gekoelde ruimtes
• Houd koel water bij de hand
• Sprenkel koud water op gezicht

---

Rosacea en mentale gezondheid

De psychologische impact

Rosacea kan een aanzienlijke psychologische last vormen:

• Schaamte en verlegenheid over het uiterlijk
• Sociale angst en vermijdingsgedrag
• Verminderd zelfvertrouwen
• Depressieve gevoelens
• Frustratie over onvoorspelbare opvlammingen

Onderzoek toont aan dat mensen met rosacea vaker:

• Last hebben van angst en depressie
• Sociale situaties vermijden
• Negatieve zelfevaluatie hebben
• Minder kwaliteit van leven ervaren

Omgaan met de emotionele aspecten

Erken je gevoelens: Rosacea is een zichtbare aandoening en het is normaal om je er zorgen over te maken. Onderdruk deze gevoelens niet.

Zoek steun:

• Praat met familie en vrienden
• Overweeg een lotgenotengroep
• Zoek professionele hulp bij aanhoudende klachten

Focus op behandeling: Actief werken aan het beheersen van rosacea geeft een gevoel van controle en verbetert vaak ook het mentale welzijn.

Educatie: Leg aan anderen uit wat rosacea is. Misverstanden ("Drink je veel?") kunnen pijnlijk zijn maar zijn vaak gebaseerd op onwetendheid.

---

Veelgestelde vragen

Is rosacea besmettelijk?

Nee, rosacea is absoluut niet besmettelijk. Je kunt het niet krijgen door contact met iemand die rosacea heeft. Het is een chronische huidaandoening met genetische en immunologische oorzaken.

Kan rosacea genezen worden?

Er is momenteel geen definitieve genezing voor rosacea. Het is een chronische aandoening die kan worden beheerst maar niet volledig kan worden genezen. Met de juiste behandeling en leefstijlaanpassingen kunnen de meeste mensen hun symptomen goed onder controle houden.

Veroorzaakt alcohol rosacea?

Alcohol veroorzaakt geen rosacea, maar is wel een veelvoorkomende trigger die opvlammingen kan uitlokken. Vooral rode wijn is berucht. Het stereotype van de "drinkersneus" bij rhinophyma is onterecht – rhinophyma is het gevolg van onbehandelde rosacea, niet van alcoholgebruik.

Kan ik nog make-up gebruiken met rosacea?

Ja, maar kies je producten zorgvuldig. Minerale make-up wordt over het algemeen beter verdragen. Vermijd producten met parfum, alcohol en andere irriterende ingrediënten. Test nieuwe producten altijd eerst op een kleine plek.

Helpt gezonde voeding tegen rosacea?

Een gezond voedingspatroon kan bijdragen aan het beheersen van rosacea, maar het is geen geneesmiddel. Het vermijden van je persoonlijke triggers (bepaalde voedingsmiddelen of dranken) en het eten van ontstekingsremmende voeding kan helpen.

Wanneer moet ik naar een dermatoloog?

Ga naar een dermatoloog als:

• Je vermoedt dat je rosacea hebt
• Je huidige behandeling niet werkt
• Je symptomen verergeren
• Je oogsymptomen ontwikkelt
• Rosacea je dagelijks leven beïnvloedt

Zoek een dermatoloog in jouw regio voor een professionele beoordeling en behandelplan.

Wordt rosacea behandeling vergoed?

Ja, behandeling door een dermatoloog en voorgeschreven medicatie worden vergoed vanuit de basisverzekering. Cosmetische behandelingen zoals laserbehandeling voor zichtbare adertjes worden vaak niet of gedeeltelijk vergoed. Check dit vooraf bij je zorgverzekeraar.

Kan rosacea erger worden met de leeftijd?

Zonder behandeling kan rosacea in de loop der jaren verergeren. De roodheid kan permanenter worden, er kunnen meer zichtbare bloedvaatjes ontstaan, en in ernstige gevallen kan rhinophyma ontwikkelen. Vroege en consistente behandeling kan dit voorkomen.

---

---

Conclusie

Rosacea is een chronische huidaandoening die veel voorkomt en een aanzienlijke impact kan hebben op je leven. Hoewel er geen definitieve genezing is, kunnen de symptomen met de juiste aanpak uitstekend worden beheerst.

De belangrijkste pijlers van rosacea-management zijn:

• Identificeer je triggers en vermijd ze waar mogelijk
• Volg een zachte huidverzorgingsroutine met geschikte producten
• Gebruik de voorgeschreven medicatie consequent
• Bescherm je huid tegen zon, wind en extreme temperaturen
• Overweeg laserbehandeling voor zichtbare bloedvaatjes
• Besteed aandacht aan je mentale welzijn

Rosacea vraagt om een langetermijnaanpak. Wat voor de één werkt, werkt niet altijd voor de ander. Het vinden van de juiste combinatie van behandelingen, huidverzorging en leefstijlaanpassingen kan even duren, maar de moeite waard.

Heb je last van aanhoudende gezichtsroodheid of andere symptomen die op rosacea wijzen? Zoek vandaag nog een dermatoloog in jouw regio voor een professionele diagnose en persoonlijk behandeladvies. Met de juiste hulp kun je rosacea effectief beheersen en je huid weer onder controle krijgen.